¿Janaria zergatik poteratzen edo ontziratzen dugu?
Gure baratzeak elikagaiez betetzen direnean, jende asko neregana etortzen da janari guzti hori nola poteratu dezaketen galdezka, soberakinik ez izateko eta urtean zehar sasoikoak ez diren barazkiak jan hal izateko. Horregatik, etxean zehar ditudan apunte guztiak biltzea eta post sorta bat idaztea idaztea erabaki dut.
Ron Finley-ek esan zuen bezala, «zeure janaria ekoiztea, zure dirua inprimatzea bezala da». Gaur egun, geroz eta nabarmenagoa da bizitzaren karestia, generalean hilabete bukaerara iristea geroz eta gehiago kostatzen zaigu. Gure janaria ekoiztea dirua aurrezteko modu bat izan lieteke, baratz tsiki bat izanda gure erosketen otarraren kostua, erdia edo gehiago jetsi dezakegu. Noski, ez badugu aintzat hartzen baratz bat izateak daukan lana. Gure baratzean zerbait landatzeak, gure elikaduraren burujabletzan aurrerapausu bat ematea da. Guk nahai ditugun barazki barietateak landatu eta poteratuko ditugu, nahaiz eta guk landatutako barietateak balio komertzialak ez izan. Kontserbak opari bikainak bat dira, familiakoei eta lagunei guk, eskuz egindako zerbait emateak, esperientzia atsegingarri bat izan liteke eta guri harrotasunez betetzen gaituen zerbait izan daitekelako.
¿Kontserbak zeinek asmatu zituen?
Kontserbak Nicolás Appert (1749-1841) fantziarrak asmatu zituen 1809an. Parisko asmatzaile, sukaldari eta enpresari honek ideia bat izan bait zuen, janaria kristalezko ontzi batean berotu, airea atera eta hutsune bat sortu, ondoren potea kortxo estu batekin estali, kontserba hermetikoki geratu dadin. Horrela asmatu ziren poteratutako kontserbak.
Denborak arrazoia eman zion, eta elikagaiak hilabetez gordeta edukitzea lortu zuen, elikagaien zaporea, bitaminak eta propietateak mantenduz.
Napoleon Bonaparte-ri teknika hau oso erabilgarria iruditu zitzaion, eta horregatik Nicholas Appert-ri sari bat ematea erabaki zuen, bere aurkikuntza bikainarengatik.
Azkeneko 211 urtetan, etxean egindako kontserbak asko aldatu dira. Zientzialariek kontserbak egiteko era seguruagoak asmatu dituzte, baita elikagaiak kalitate handiagoarekin poteratzeko moduak aurkitu dituzte. Lehenengo artikulu honetan, etxean potetan kontserbak segurtasunez egiteko existitzen diren bi metodo bakarrak aztertutko ditugu, baita metodo hauek oinarritzen diren printzipio zientifikoak ere.
Azken hau oso garrantzitsua da, zeren interneten zaharkiturik dauden liburu eta errezeta asko aurkitu ditzazkegu, eta orain, azkeneko urteetan egin diren ikerketen ondorioz, tradizionalki maria bainuan egin diren errezeta batzu egitea arriskutsua dela dakigu.
KONTUZ!!! Etxean egindako kontserba guztiak, post hauetan deskribatzen den bezala egin behar dira. Produktu bakoitzari dagokion poteratze moetodoa errespetatuz, ez bada errespetatzen, kontserbak hondatzeko arriskua egon liteke, edo botulismoarekin kutsatzeko arriskua ere egon liteke, eta botulismoa ilgarria izan daiteke.
Zure segurtasunarengtik !!
Haragia, hegaztiak, itsaskiak eta barazkiak poteratzeko gomendatutako metodo bakarra autoklabe batekin egiten dena da; izan ere, elikagai hauek, azidotasun bajua dute, eta azidotasun bajua duten elekagaietatik Clostridium Botulinum bakterioa (botulismoa eragiten duen bakterioa) eta bere esporak deusesteko, autoklabe batean prozesatu behar dira. Azidotasun bajua duten elikagaiak maria bainuan prozesatzen badira, botulismoarekin pozoitzeko arriskua engon liteke.
Clostridium Botulinum lurrean aurkitu ohi den (gurutzatze-kutsaduraren bidez gure kontserbetara irits daitekeena) bakterio anaerobiko bat da, eta botulismoa sortu dezake. Mikroorganismo hauek edatzeko ingurune eze eta anaerobikobat (airerik gabeko medio bat) bear dute. Toxina hauek oso kutxakorrak dira, kutsatua dagoen elikagai bat usaindu edo dastatzea nahiko izaten da hiltzeko. Maria bainuan prozesatutako tomate kontserbak edo azidotasun gutxiko elikagaien kontserbak kontsumitzeko, gutxienez 10 minutuz (itsasoaren mailan) irakitea gomendatzen da, kontserbaren balizko arriskuak suntsitzeko. Hala ere, metodo honek ez digu ziurtatzen kontserban egon daitezkeen patogeno guztiak erabat suntsitzea, beste sukaldatze metodo batzuekin gertatzen den bezala.
Azidotasun gutxiko elikagaiak era seguruan kontsumitzeko modu bakarra, elikagai horiek autoklabe batean prozesatzen direnenan da. Hala ere, poteratzea era egokian engin dela ziurtatzeko, honako hontaz ziurtatu behar duzu:
Sukaldatzean
- Autoklabeko manometroa behar bezala kalibratuta dagoela zihurtatu.
- Poteratzeko garaian, erabili behar diren presio eta prozesatzeko denborak era egokian errespetatu diren, elikagai motaren eta erabili behar diren poteen tamainaren arabera.
- Kontserbak egiterako garaian itsas mailaren altuera kontutan izan den, kontserbak esterilizatzeko garaian, itsas mailaren altuera kontutan izanik, prozesamendu denboren eta presioetan, zuzenketa egokia kalkulatu eta jarraitu diren a la ez.
- Potearen tapa firmeki itxita dagoen eta tapa konkaboa den.
- Potetatik ez dela ezer isuri zihurtatu.
- Kontserba irekitzean ez da likidorik atera behar.
- Ez da usain txarrik hauteman behar.
Kontserben itxura orokorra
- Solido eta likidoen arteko proportzioa egoki bat dagoen.
- Kontserbaren poteratzearen prozesua bukatuta dagoela, eta kontserbaren buruan espazio egokia utzi dela.
- Kontserban presente dagoen likidoa, solidoa bakarrik estaltzen duela.
- Ez da burbuilarik eta airerik ageri behar.
- Inperfekzio gabeko kontserbak izan behar dira. Ez dira enborrak, haziak, barazkien muinak etab… ageri beahar.
- Zigilu on eta ermetiko bat presentatzen duela.
- Ontziratutako piezak, tamaina eta forma uniforme a dutela.
- Ontziratutako piezak, beraien kolore bereizgarria eta uniformea dutela.
- Ontziratutako piezak behar bezala kontserbatuta daudela ziurtatu, ez dira pieza bigunak edo hautsiak ageri behar.
- Ontziratutako piezak, heltze-puntu optimoan daudela.
- Elikagaia kontserbatzeko erabiltzen den almibarra edo likidoa itsura garbia eta sedimentu gabea izan beha du.
